C. Beth yw safbwynt PDC ar Fynediad Agored?
A. Mae Prifysgol De Cymru yn cydnabod gwerth ei hymchwil, y mae llawer ohono yn arwain y byd ac yn rhyngwladol, ac felly mae'n ymrwymedig i sicrhau bod ei gwybodaeth a'i harbenigedd yn cael eu rhannu mor eang a hygyrch â phosibl er mwyn gwneud y defnydd gorau ohono a'i effaith. Mae’n bwysig cydnabod bod Mynediad Agored yn mynd y tu hwnt i gydymffurfiaeth â rhanddeiliaid, ac mae sicrhau bod ein hymchwil ar gael i gynulleidfa fyd-eang yn agwedd sylfaenol ar ein diben.
Mae gweledigaeth PDC 2030 yn datgan ein bod wedi ein hangori’n falch yn Ne Cymru gyda chyrhaeddiad byd-eang, Mynediad Agored yw un o’r dulliau a ddefnyddiwn i ymestyn cyrhaeddiad ein hymchwil.
C. Beth yw'r gofynion Cydymffurfiaeth Mynediad Agored ar gyfer y REF (Research Excellence Framework)?
A. Mae'r Cynghorau Cyllido Addysg Uwch wedi gorchymyn bod cymhwysedd ar gyfer cyflwyno erthyglau cyfnodolion a thrafodion cynadleddau yn y REF yn dibynnu ar sicrhau eu bod ar gael ar ffurf mynediad agored. Rhaid i lawysgrifau terfynol yr awduron a adolygwyd gan gymheiriaid fod wedi’u hadneuo mewn ystorfa sefydliadol neu bwnc o fewn 3 mis i’w derbyn i’w cyhoeddi. Disgrifir y gofynion Mynediad Agored yn llawn ar dudalennau 54–59 o’r REF Guidance on submissions.
Rydym yn argymell y dylai awduron PDC wneud y canlynol i sicrhau bod eu herthyglau mewn cyfnodolion a’u papurau cynhadledd cyhoeddedig yn cydymffurfio â Mynediad Agored:
• Beth: Erthyglau cyfnodolion a phapurau cynhadledd cyhoeddedig
• Ble: Adneuo copi o'r Llawysgrif a Dderbynnir gan yr Awdur* yn Pure
• Pryd: O fewn tri mis i'w dderbyn
*Y Llawysgrif a Dderbynnir gan Awdur yw testun terfynol testun yr erthygl neu'r papur ar ôl adolygiad gan gymheiriaid, ond cyn ei gysodi neu ei fformatio gan y cyhoeddwr.
Mae’r Cynghorau Cyllido Addysg Uwch wrthi’n adolygu gwahanol agweddau ar y REF, gan gynnwys y Polisi Mynediad Agored. Mae'n debygol y bydd cwmpas y Polisi Mynediad Agored yn cael ei newid i gynnwys mwy o fathau o allbwn, mae llyfrau a phenodau llyfrau wedi'u nodi i'w cynnwys o bosibl. Cysylltwch â Llyfrgellydd Ymchwil PDC os hoffech wybod mwy am y newidiadau posibl i Bolisi Mynediad Agored REF.
C. Beth fydd yn digwydd os na fyddaf yn adneuo llawysgrif a dderbynnir ar gyfer cyfnodolyn (neu bapur cynhadledd cyhoeddedig) o fewn 3 mis i'w derbyn?
A. Os na chaiff y llawysgrif a dderbynnir ei hadneuo yn Pure o fewn 3 mis i’w derbyn, caiff y papur ei ddosbarthu fel un nad yw’n cydymffurfio a bydd yn anghymwys i’w gyflwyno yn y REF, pe bai’n cael ei chyflwyno byddai’n cael sgôr o ‘Diddosbarth '. Nid yw creu cofnod o'r allbwn yn Pure yn ddigon iddo gydymffurfio, rhaid i'r llawysgrif a dderbynnir gael ei hadneuo yn Pure o fewn 3 mis i'w derbyn.
C. Beth yw'r gofynion Cydymffurfiaeth Mynediad Agored ar gyfer prosiectau a ariennir gan UKRI?
A. Adolygodd UKRI eu Open Access policy yn 2021 ac mae'n wahanol iawn i bolisi blaenorol UKRI. Mae gan UKRI ddogfen Cwestiynau Cyffredin defnyddiol sy'n amlinellu rhai o'r cwestiynau am yr hyn y mae'r polisi yn ei gynnwys. Byddem yn cynghori ymchwilwyr PDC i siarad â Llyfrgellydd Ymchwil PDC os hoffent wybod mwy am Bolisi Mynediad Agored UKRI.
C. Beth yw Gwyrdd ac Aur, gwelaf y termau sy'n ymwneud â Chyhoeddi Mynediad Agored?
A. Mae 2 brif lwybr yn ymwneud â chyhoeddi Mynediad Agored:
Mae angen i’r fersiwn a adneuwyd gydymffurfio â pholisi hunan-archifo’r cyhoeddwr, yn y rhan fwyaf o achosion dyma lawysgrif gymeradwy’r awdur. Dyma fersiwn derfynol y testun a adolygwyd gan gymheiriaid ond heb y fformatio, y cysodi a'r gosodiad o'r fersiwn derfynol a gyhoeddwyd.
Fel arfer ni chodir tâl am adneuo erthygl i Gadwrfa Sefydliadol, ond os ydych yn adneuo erthygl a gyhoeddwyd mewn cyfnodolyn nad yw’n gyfnodolyn Mynediad Agored (y cyfeirir ato’n aml fel Tanysgrifiad neu Gyfnodolion Hybrid) yn wreiddiol, yna gall y cyhoeddwr fynnu rhai amodau, megis cyfnod embargo neu drwydded agored benodol.
Gellir cyhoeddi erthyglau mewn cyfnodolyn Mynediad Agored llawn neu fel erthygl Mynediad Agored mewn cyfnodolyn tanysgrifio traddodiadol (cyfnodolyn Hybrid).
Mae cyhoeddwyr Aur fel arfer yn codi ffi prosesu (Tâl Prosesu Erthygl neu APC) ar erthyglau a dderbynnir i dalu costau a ysgwyddir drwy adolygu cymheiriaid, paratoi llawysgrifau, a gofod gweinydd.
Mewn rhai achosion efallai mai’r llwybr taledig yw’r unig opsiwn i gydymffurfio â gofynion eich cyllidwr.
Nid yw PDC yn cael grant bloc gan UKRI ac nid oes ganddi fynediad at gronfeydd canolog mawr i’w defnyddio ar gyhoeddiadau Mynediad Agored. Lle mae polisïau mynediad agored gwyrdd cyhoeddwyr yn cydymffurfio â’r UKRI a Pholisïau Mynediad Agored y REF, dylai awduron PDC ddefnyddio’r Llwybr Gwyrdd i adneuo eu llawysgrif gymeradwy yn Pure.
C. A oes gan Brifysgol De Cymru fynediad at grant bloc UKRI?
A. Dyrennir grant bloc UKRI i Brifysgolion y DU yn dibynnu ar nifer y prosiectau cyfredol a ariennir gan UKRI, o 2022 ymlaen nid oes gan PDC fynediad at y grant bloc.
C. A yw PDC yn talu Taliadau Prosesu Erthyglau (APCs) ar gyfer Cyhoeddi Mynediad Agored?
A. Nid oes gan PDC gronfa ganolog ar gyfer costau Cyhoeddi Mynediad Agored felly ni all dalu am APCs unigol, mae'r cwestiwn ac ateb nesaf yn cynnwys gwybodaeth am sut y gall awduron PDC ddefnyddio bargeinion Darllen a Chyhoeddi i dalu am rai costau Mynediad Agored.
C. Beth yw'r opsiynau Cyhoeddi Mynediad Agored eraill yn PDC, a oes gennym ni fynediad at unrhyw Fargeinion Darllen a Chyhoeddi?
A. Mae cytundebau darllen a chyhoeddi yn cyfuno costau cyhoeddi Mynediad Agored ochr yn ochr â'r costau ar gyfer cyrchu'r cynnwys (tanysgrifiad) mewn un taliad dan gontract, yn hytrach na 2 daliad gwahanol. Mae'r cytundebau hyn yn ceisio trosglwyddo gwariant i ffwrdd o danysgrifio a mynediad drwy drefniant i dalu am gyhoeddi mynediad agored.
Mae’n bwysig pwysleisio bod y cytundebau a’r bargeinion yn benodol i bob cyhoeddwr, gallant fod yn destun cyfyngiadau penodol, e.e., mae bargen Wiley yn gweithredu ar sail y cyntaf i’r felin, ac mae wedi cyfyngu’r gronfa yn flaenorol i UKRI/arianwyr eraill y DU yn ystod ail hanner y flwyddyn galendr.
Ar hyn o bryd mae gan Brifysgol De Cymru fynediad at 3 bargen:
• Elsevier Read and Publish Agreement – yn gorffen 31/12/2024
• Wiley Read and Publish agreement – yn gorffen 31/12/2023
• CUP (Cambridge University Press) Read and Publish Agreement – yn gorffen 31/12/2023
Gall ymchwilwyr PDC gael mynediad at fideo Panopto byr ar y Bargeinion Darllen a Chyhoeddi hyn trwy'r ddolen hon (mae'n gofyn i'r defnyddiwr fewngofnodi i fewnrwyd PDC).
C. A yw Mynediad Agored yn cyfeirio at erthyglau cyfnodolion a thrafodion cynadleddau yn unig?
A. Mewn egwyddor, gall mynediad agored gyfeirio at unrhyw fath o ddeunydd ysgolheigaidd. Yn ymarferol bu’r ffocws ar erthyglau cyfnodolion a thrafodion cynadleddau, wedi’u hysgogi gan bolisïau mandadol y REF, UKRI a chyllidwyr eraill.
O 2024 ymlaen bydd UKRI yn ehangu cwmpas eu Polisi Mynediad Agored i gynnwys llyfrau, penodau ac allbynnau ffurf hir ac mae'r REF yn debygol o gynnwys allbynnau tebyg yng nghwmpas eu polisi Mynediad Agored nesaf. O 2022 ymlaen nid yw’n ofynnol i awduron gyhoeddi allbynnau ffurf hir fel Mynediad Agored ond dylai awduron PDC adneuo’r llawysgrifau derbyniol ar gyfer penodau yn Pure lle mae’r cyhoeddwr unigol yn caniatáu hynny. Nid yw polisïau cyhoeddwyr ar gyfer mynediad agored i lyfrau (a phenodau) wedi’u datblygu cystal â’r rhai ar gyfer erthyglau cyfnodolion, a disgwyliwn y bydd cyfnod o ansicrwydd wrth i gyhoeddwyr addasu eu polisïau, dylai awduron wirio gyda’u cyllidwr os ydynt am gadarnhau’r gofynion mynediad agored penodol ar gyfer llyfrau a phenodau llyfrau neu siaradwch â Llyfrgellydd Ymchwil PDC.
Er bod yn rhaid i Bolisi Mynediad Agored PDC alinio’n agos â gofynion cydymffurfio mandadol yr UKRI a’r REF (a chyllidwyr ymchwil eraill) rydym yn annog pob awdur, ymarferwr ac ymchwilydd i ystyried adneuo eu gwaith yn Pure a sicrhau ei fod ar gael yn agored trwy Research Explorer PDC (lle nad yw cyfyngiadau trwyddedu neu gyfyngiadau eraill yn berthnasol).
C. Beth mae cyfnod embargo yn ei olygu?
A. Mae embargoau yn ofyniad cyffredin gan Gyhoeddwyr ar gyfer Mynediad Agored Gwyrdd. Pan fyddwn yn adneuo llawysgrif a dderbynnir yn Pure ar gyfer Mynediad Agored bydd y Cyhoeddwr yn gofyn i’r fersiwn hon beidio â bod ar gael i'r cyhoedd ar y gadwrfa tan ar ôl cyfnod penodol o amser, dyma'r cyfnod embargo. Os oes angen cyfnod embargo o 12 mis ar Elsevier ar gyfer llawysgrif a dderbynnir ac a adneuwyd ar gyfer Mynediad Agored, mae’n golygu na all fod ar gael i’r cyhoedd 12 mis ar ôl y dyddiad cyhoeddi cyntaf.
Gellir chwilio gwasanaeth JISC Sherpa Romeo i nodi gwybodaeth sy'n benodol i'r Cyfnodolyn, gan gynnwys hyd embargoau ar gyfer llawysgrifau a dderbynnir. Gall embargoau fynd yn gymhleth felly os oes angen cymorth arnoch, cysylltwch â Llyfrgellydd Ymchwil PDC.
G. Beth yw’r ‘llawysgrif dderbyniedig’?
Ar gyfer y rhan fwyaf o erthyglau academaidd mae'n ddefnyddiol nodi 3 cham papur, y gellir eu rhannu â darllenwyr eraill mewn gwahanol ffyrdd.
• Fersiwn Wedi'i Cyflwyno (cyfeirir ato weithiau fel y rhagargraffiad) – dyma'r erthygl cyn adolygiad gan gymheiriaid, y fersiwn gyntaf a gyflwynir i'r cyhoeddiad. Mae'r rhain yn aml yn cael eu rhannu â darllenwyr eraill trwy weinyddion rhagargraffu, megis arXiv.
• Llawysgrif a Dderbynnir gan yr Awdur, yr AAM (y cyfeirir ato weithiau fel yr ôl-argraffiad) – drafft terfynol yr awdur o’r testun, gan gynnwys cywiriadau a argymhellwyd gan adolygwyr cymheiriaid. Yn hollbwysig, nid oes gan y llawysgrif a dderbynnir y cysodi a’r fformatio y mae’r cyhoeddwr yn ei wneud ar gyfer ei chyhoeddi’n derfynol.
• Fersiwn o PDF y Cofnod/Cyhoeddwr – y gwaith ar ôl ei brawf-ddarllen, ei gopïo, ei fformatio a’i deipio i’w gyhoeddi. Dim ond os yw'r papur wedi'i gyhoeddi gyda thrwydded agored neu ddatganiad clir arall o hawliau ailddefnyddio y gellir adneuo'r fersiwn o gofnod ar gyfer Mynediad Agored.
Yn y rhan fwyaf o achosion, fersiwn Llawysgrif a Dderbynnir gan yr Awdur a ddylai gael ei hadneuo yn Pure i gydymffurfio â Mynediad Agored.
C. Sut gallaf fod yn siŵr a yw cyfnodolyn Mynediad Agored yn ddilys?
A. Mae mwyafrif y cyfnodolion Mynediad Agored yn ddilys, er bod yna “gyhoeddwyr ysglyfaethus” sy'n codi tâl ar awduron i gyhoeddi ymchwil mewn cyfnodolion o safonau ysgolheigaidd amheus. Mae gwefan 'Think. Check. Submit' yn rhoi cyngor da ar sut i adnabod cyhoeddwyr y gellir ymddiried ynddynt.
C. Rwyf wedi cyflwyno erthygl mewn cyfnodolyn i Gyhoeddwr i'w chyhoeddi, a allaf adneuo honno yn Pure?
A. Gallwch, gallwch greu cofnod yn Pure unrhyw bryd cyn derbyn ac adneuo'r llawysgrif a gyflwynwyd ond byddwch yn ofalus - dim ond y llawysgrif sydd wedi'i derbyn ac a gafodd ei hadolygu gan gymheiriaid fydd yn cydymffurfio â Mynediad Agored.
C. Mae fy nghyhoeddwr yn gofyn i mi ddewis pa Drwydded Mynediad Agored sydd ei hangen arnaf ar gyfer fy erthygl y talwyd amdani gan y fargen Darllen a Chyhoeddi neu drwy gronfeydd ymchwil eraill, beth ddylwn i ei ddewis?
A. Pan fyddwch chi'n talu am fynediad Agored Aur gan ddefnyddio'r Bargeinion Darllen a Chyhoeddi (neu drwy arian yn uniongyrchol gan eich Cyllidwr) bydd y cyhoeddwr yn gofyn pa Drwydded Agored rydych chi ei heisiau. Ar gyfer prosiectau a ariennir gan UKRI a’r rhai a ariennir gan gyllidwyr mawr eraill (Wellcome Trust, Cancer Research, ac ati) dylech ddewis y ‘CC BY’, a elwir yn drwydded priodoli.
Nid oes gan y REF ofyniad mandadol ar gyfer trwydded benodol ond mae dewis y drwydded CC BY yn opsiwn da, gan fod y drwydded hon yn cael ei hystyried fel y 'mwyaf agored' - sy'n golygu y gall y defnyddiwr terfynol wneud mwy gyda'r erthygl na thrwydded agored ‘culach’ fel 'CC BY-NC-ND'.
Os hoffech wybod mwy am Drwyddedau Agored mae gennym adran yn y sesiwn Cyflwyniad i Fynediad Agored, y gellir gweld recordiad ohono o'r ddolen hon (dim ond ar gael i staff PDC a myfyrwyr sydd wedi mewngofnodi i fewnrwyd PDC),
fel arall gwiriwch ar iTrent neu PhD Manager ar gyfer y sesiynau Mynediad Agored y gellir eu harchebu sydd ar gael i staff a myfyrwyr ôl-raddedig.
C. Mae cyhoeddwr fy nghyfnodolyn yn gofyn i mi ychwanegu datganiad argaeledd data yn fy erthygl, a oes rhywle y gallaf adneuo data yn Pure?
A. Oes, gallwch adneuo setiau data a data yn Pure a sicrhau eu bod ar gael o Research Explorer PDC. Os oes angen cyngor neu gymorth arnoch, cysylltwch â llyfrgellydd Ymchwil PDC.
Mae bellach yn gyffredin i gyhoeddwyr Cylchgronau mawr gynnwys datganiad argaeledd data yn y rhan fwyaf o erthyglau, mae hon yn adran fer sy'n cynnwys dolen i'r data sylfaenol y cyfeirir ato yn yr erthygl neu'n dweud ei fod ar gael gan yr awduron ar gais neu os yw ddim ar gael am resymau penodol. Mae rhai awduron yn adneuo eu data ar gadwrfeydd data pwnc neu archif data cenedlaethol (ond fel arfer ar ddiwedd prosiect) tra bod rhai yn adneuo eu data ar eu cadwrfa sefydliadol neu gadwrfa data ar wahân.
C. A all fy nghofnod Pure anfon gwybodaeth i'm cyfrif ORCID?
A. Ar hyn o bryd nid oes cyswllt data rhwng y ddwy system, rydym yn edrych ar opsiynau ar gyfer tanysgrifiad ORCID a fyddai'n caniatáu i staff anfon rhywfaint o wybodaeth o Pure i'w cyfrif ORCID. Yn y cyfamser gallwch ychwanegu eich ORCID at eich cofnod Pure a bydd yn ymddangos fel dolen ar eich tudalen proffil staff ar Research Explorer PDC.
ORCID’s yw Original Creator and Researcher ID’s sydd wedi dod yn ddynodwr pwysig i ymchwilwyr, mae ei angen ar gyfer UKRI ac mae’n debygol o fod yn ofyniad ar gyfer staff yn y REF nesaf. Gallwch greu cofnod am ddim yn ORCID.