Skip to Main Content

Sut i ymchwilio: Gwerthuso adnoddau

This guide is also available in English

Prawf SIFT

SIFT - Y pedwar symudiadchecklist with ticks

Gall fod yn her penderfynu a yw adnoddau’n gredadwy neu’n ddibynadwy. Beth bynnag yw'r ffynhonnell, gallai fod yn llyfr, yn erthygl mewn cyfnodolyn, yn wefan, yn erthygl papur newydd, a gall y Prawf SIFT eich helpu i werthuso'r ffynhonnell i benderfynu a yw'r wybodaeth a ddarganfuwyd gennych o ansawdd da.

S: Stop - Stopio
I:  Investigate - Ymchwilio i'r ffynhonnell
F: Find - Dod o hyd i well sylw
T: Trace - Olrhain gwybodaeth yn ôl i'r ffynhonnell

Mae hwn yn ddull cyflym a syml y gellir ei gymhwyso i bob math o ffynonellau a fydd yn eich helpu i farnu ansawdd y wybodaeth yr ydych yn edrych arni.

Mae’n rhoi pethau i chi eu gwneud, yn benodol, pedwar symudiad y dylech eu gwneud, pryd bynnag y byddwch yn dod o hyd i ddarn o wybodaeth rydych am ei ddefnyddio neu ei rannu.

Cofiwch, gallwch chi bob amser ofyn i'ch Llyfrgellydd am help i werthuso gwybodaeth.

 

Crëwyd y dull SIFT gan Mike Caulfield. Mae'r holl wybodaeth SIFT ar y dudalen hon wedi'i haddasu o'i ddeunyddiau gyda thrwydded CC BY 4.0

 

Symudiad 1 - Stopio

Y symudiad cyntaf yw'r symlaf.

Pan fyddwch chi'n dod o hyd i wybodaeth cyn i chi ddechrau ei darllen - STOPIWCH a gofynnwch i chi'ch hun a ydych chi'n adnabod ac yn ymddiried yn y wefan neu ffynhonnell y wybodaeth.

Os nad ydych chi, defnyddiwch y symudiadau eraill i gael synnwyr o'r hyn rydych chi'n edrych arno.

  • Peidiwch â'i ddarllen na'i rannu nes eich bod yn gwybod beth ydyw.
  • Ydych chi'n adnabod y wefan neu ffynhonnell y wybodaeth?
  • Gwiriwch eich cyfeiriannau ac ystyriwch yr hyn yr hoffech ei wybod a'ch pwrpas.
  • Fel arfer, mae gwiriad cyflym yn ddigon i sefydlu a ydych chi'n ymddiried yn y ffynhonnell ac a yw'n addas i'ch pwrpas. Weithiau byddwch chi eisiau ymchwiliad dwfn i wirio'r holl hawliadau a wneir a gwirio'r holl ffynonellau.
  • Gwnewch yn siŵr eich bod yn mynd at y broblem yn y dyfnder cywir at eich pwrpas.
 

Symudiad 2 - Ymchwilio i'r Ffynhonnell

Mae ymchwilio i’r ffynhonnell yn golygu adnabod yr hyn rydych chi’n ei ddarllen cyn ei ddarllen. Nid yw hyn yn golygu bod yn rhaid i chi wneud ymchwiliad manwl i bob ffynhonnell cyn i chi ymgysylltu â hi.
Bydd cymryd chwe deg eiliad i ddarganfod o ble y daw'r wybodaeth yn eich helpu i benderfynu a yw'n werth ei darllen yn llawn.

Gall y cam cychwynnol hwn hefyd eich helpu i ddeall ei arwyddocâd a'i ddibynadwyedd yn well.

Dewch i adnabod arbenigedd ac agenda eich ffynhonnell fel y gallwch ei dehongli.

Ystyriwch beth mae gwefannau eraill yn ei ddweud am eich ffynhonnell. Chwiliwch am wybodaeth am y wefan rydych chi'n edrych arni, y person sy'n rhoi barn neu'r sefydliad sy'n darparu'r wybodaeth. Gall gwefan gwirio ffeithiau helpu.

Darllenwch yn ofalus ac ystyriwch wrth glicio.
 

 

Symudiad 3 - Dod o hyd i sylw y gellir ymddiried ynddo

Weithiau nid ydych chi'n poeni am yr erthygl benodol sy'n eich cyrraedd. Rydych chi'n poeni am yr honiad y mae'r erthygl yn ei wneud.

  • Rydych chi eisiau gwybod a yw'n wir neu'n anwir. Rydych chi eisiau gwybod a yw'n cynrychioli safbwynt consensws, neu a yw'n destun llawer o anghytuno.
  • Dewch o hyd i adroddiadau neu ddadansoddiad dibynadwy, chwiliwch am y wybodaeth orau ar bwnc, neu sganiwch ffynonellau lluosog i weld beth yw consensws.
  • Dewch o hyd i rywbeth mwy manwl a darllenwch am fwy o safbwyntiau.
  • Edrychwch y tu hwnt i'r ychydig ganlyniadau cyntaf, defnyddiwch Ctrl + F i chwilio o fewn tudalen i gyrraedd adrannau perthnasol yn gyflym, a chofiwch stopio ac ymchwilio i ffynhonnell yr holl wefannau rydych chi'n dod o hyd iddyn nhw yn eich chwiliad. Hyd yn oed os nad ydych yn cytuno â'r consensws, bydd yn eich helpu i ymchwilio ymhellach

Symud 4 - Olrhain

  • Olrhain honiadau, dyfyniadau, a chyfryngau yn ôl i'r cyd-destun gwreiddiol.

  • Beth gafodd ei dorri allan o stori/llun/fideo a beth ddigwyddodd cyn neu ar ôl?
  • Pan ddarllenoch chi'r papur ymchwil y soniwyd amdano mewn stori newyddion, a gafodd ei adrodd yn gywir?
  • Dewch o hyd i'r ffynhonnell wreiddiol i weld y cyd-destun, fel y gallwch chi benderfynu a yw'r fersiwn sydd gennych wedi'i chyflwyno'n gywir.